Tư Vấn Luật Long Phan PMT
Member
Theo quy định tại Điều 629 Bộ luật Dân sự năm 2015 của Việt Nam, di chúc miệng được xem là một hình thức di chúc đặc biệt, chỉ được pháp luật thừa nhận trong những trường hợp hết sức hạn chế và có tính cấp bách cao. Cụ thể, di chúc miệng chỉ được công nhận khi người lập di chúc đối diện với nguy cơ tử vong tức thì, chẳng hạn như trong tình huống tính mạng bị đe dọa nghiêm trọng và không còn khả năng để lập di chúc dưới hình thức văn bản, giấy tờ chính thức. Điều này có nghĩa là, trong các tình huống bình thường hoặc khi người lập di chúc vẫn có đủ điều kiện để thực hiện di chúc bằng văn bản, thì di chúc miệng sẽ không được coi là hợp pháp.
Ngoài ra, theo quy định của pháp luật, di chúc miệng chỉ có hiệu lực trong thời gian rất ngắn và sẽ tự động bị hủy bỏ nếu người lập di chúc sống thêm quá 03 tháng sau khi truyền đạt lời di chúc trong trạng thái tỉnh táo, minh mẫn và sáng suốt. Điều này nhằm tránh việc di chúc miệng bị lợi dụng hoặc tạo ra những tranh chấp pháp lý phức tạp khi người lập di chúc hoàn toàn có thể lập lại hoặc thay đổi di chúc bằng văn bản hợp lệ.
Về mặt thực tế, khi xét đến di sản là nhà ở — một loại tài sản có giá trị lớn về mặt vật chất và pháp lý, đồng thời thuộc diện phải đăng ký quyền sở hữu theo quy định của pháp luật — việc áp dụng di chúc miệng để phân chia hay chuyển nhượng quyền sử dụng, quyền sở hữu đối với tài sản này thường rất hạn chế. Điều này xuất phát từ nhiều lý do:
Ngoài ra, theo quy định của pháp luật, di chúc miệng chỉ có hiệu lực trong thời gian rất ngắn và sẽ tự động bị hủy bỏ nếu người lập di chúc sống thêm quá 03 tháng sau khi truyền đạt lời di chúc trong trạng thái tỉnh táo, minh mẫn và sáng suốt. Điều này nhằm tránh việc di chúc miệng bị lợi dụng hoặc tạo ra những tranh chấp pháp lý phức tạp khi người lập di chúc hoàn toàn có thể lập lại hoặc thay đổi di chúc bằng văn bản hợp lệ.
Về mặt thực tế, khi xét đến di sản là nhà ở — một loại tài sản có giá trị lớn về mặt vật chất và pháp lý, đồng thời thuộc diện phải đăng ký quyền sở hữu theo quy định của pháp luật — việc áp dụng di chúc miệng để phân chia hay chuyển nhượng quyền sử dụng, quyền sở hữu đối với tài sản này thường rất hạn chế. Điều này xuất phát từ nhiều lý do:
- Tính chất không rõ ràng, khó kiểm chứng: Di chúc miệng không được lập thành văn bản nên rất khó để xác minh nội dung và ý chí thực sự của người lập di chúc, đặc biệt là khi không có người làm chứng đáng tin cậy hoặc các bằng chứng xác thực. Điều này dễ dẫn đến tình trạng tranh chấp giữa các bên thừa kế hoặc những người có liên quan.
- Khó khăn trong việc chứng minh tại Tòa án: Khi phát sinh tranh chấp về quyền sở hữu nhà ở dựa trên di chúc miệng, các cơ quan tư pháp thường gặp khó khăn trong việc xác định tính hợp pháp và tính xác thực của di chúc miệng. Việc thiếu giấy tờ, văn bản, cùng với chứng cứ rõ ràng khiến cho di chúc miệng thường không được chấp nhận hoặc bị bác bỏ khi giải quyết tranh chấp.
- Tính đặc thù của nhà ở: Nhà ở là tài sản có giá trị lớn, đồng thời việc chuyển nhượng quyền sở hữu đối với nhà ở phải được đăng ký tại cơ quan có thẩm quyền. Nếu không có văn bản di chúc hợp pháp, việc đăng ký chuyển quyền sở hữu nhà ở dựa trên di chúc miệng gần như không thể thực hiện, gây trở ngại lớn cho việc xử lý di sản.